|
UNIVERSIDADE NACIONAL TIMOR
LOROSA’E
FACULDADE DE EDUCAÇÃO, ARTES E
HUMANIDADES
DEPARTAMENTO DE FORMAÇÃO DE
PROFESSORES DO ENSINO BÁSICA ASSOCIAÇÃO ACADÉMICA DE
DEPARATAMENTO DE FPEB (AAED-FPEB)
RELATÓRIU
PROGRAMA, SEMINARIU, KOMPETISAUN NO SELEBRASAUN
LORON DEPARTAMENTU FPEB
REALIZA
TIHA ONA IHA UNTL, FEAH, LICEU, DATA
18-20 FULAN JULLU 2019.
I.
AGRADESIMENTU
Agradese ba Aman Maromak, tamba ho Aman Maromak nia
bensaun no tulun tomak hodi ami bele hala’o atividade Selebrasaun ami
nia loron Departamentu ida ne’e ba Dala-XIV, iha ami nia resintu FEAH rasik to’o
remata no aktividade hotu-hotu lao ho susesu, maske iha terenu ami hasoru
obstáklu oi-oin maibe ho grasa ne’ebe boot tebes enkoraja ami atu bele ativa
nafatin iha prosesu refere hodi halao to’o rohan.
Atu susesu iha atividade Selebrasaun
loron Departamentu ba Dala-XIV, hetan apoiu no ajuda máximu material, moral, espiritual
no orsamento, tan ne’e iha biban ida
ne’e ami la haluha hato’o agradese ba:
1.
Prof.
Mestre Marcelo Caetano de Sousa, hanesan Director Académico de Deparatamento
FPEB
2.
Prof.
Mestra Zelina F. J.Roteiro, hanesan koordenador dos Docentes de Departamento
FPEB
3.
Orador
1o Professor Mestre Lourenço Marques da Silva
4.
Orador
2o Professor Mestre Paulo Sarmento Pinto
5.
Jurista
Sira hotu
6.
Korpus
Dosentes sira hotu iha DFPEB
7.
FEAH
ne’ebé mak fó fatin no ajuda materiais Básika sira
8.
Maun
no Bin Klass Extensaun DFPEB
9.
Maun
no Bin Finalista klasse reguler DFPEB
10. Maun no Bin Estagiadu
DFPEB
11. Estrtura tomak Associação Académica de Departamento de
Formação de Professores do Ensino Básico (AAED-FPEB)
12. Estrutura Komisaun Organisadora atividade Selebrasaun
loron Departamentu ba Dala-XIV
13. Estudante hotu deparatmento FPEB nian husi 10
to’o 30 ano ne’ebé kontribui ho konsiensia tomak ba susesu atividade
refere.
14. Ekipa preparatoriu ne’ebé lidera husi 10 ano
turma A, dedika an tomak hodi servisu
ativu no voluntariu hodi kria kondisaun no prepara hahan to’o remata.
Hato’o mos agradese wa’in ba maluk hotu mane no
feto ne’ebe durante programa halao tenta motiva malu iha kampu no to’o ikus
hetan duni rezultadu ne’ebe la perfeitu maibe bele lao ho kondisaun ne’ebe ami
ida-idak iha.
I.
INTRODUSAUN
Atividade Selebrasaun Loron Departamentu ba Dala-XIV, hala’o tiha ona iha
data 18-20 fulan Jullu 2019, UNTL, FEAH. Atividade refere hanesan prosesu
karateriza extra-kurrikulár no importante tebes ba estudantes hotu ne’ebé
hamahan a’an iha Departamentu FPEB, tamba liu husi programa ida ne’e estudante
sira deskobre sira nia kompetênsia rasik nune’e bele atingi kapasidade atu
aplika koñesimentu, no kapasidade lideransa. Inisiativa hodi hala’o atividade
refere refleta ba tinan Sanulu Resin 14 liu ba Departamentu FPEB mosu i haman
a’an iha FAEH nia okos, no mos Direitu
estudante nian ne’ebé hakerek iha Manual Orientasaun Akadémiku Universidade Nacionál
Timor Lorosa’e tinan 2015 ne’ebé deskreve iha alinea 1 katak; Ba kualidade ensinu iha kondisaun igualidade
oportunidade ne’ebé efikas no sempre mehi ba nia formasaun Umanu, siêntífika,
téknika, kultural, moral no social. Bazeia ba baze legal ne’ebé mensiona, iha
tinan ne’e, Associação Académica do Departamento de Formasaun de Professores do
Ensino Básico AAED-FPEB, estabelese komisaun Organizadora hodi koordena no
prepara kondisaun tomak no ikus mai realiza duni atividade refere to’o remata
ho susesu. Iha prosesu implementasaun atividade Selebrasaun Loron Departamentu ba Dala-XIV, estudantes Departamento
FPEB hamutuk ho Dosentes hodi sente
direkta saida mak iha ensinu-extra-kurrikuler infrenta iha kampu ho nune’e mos
halao aktividade ne’ebe bele identifika
ba problema no halo solusaun ba problema ne’ebé kondiz ho esperiénsia kandidatu
professores nian, atu nune’e iha futuru estudante sira tenke implementa iha sira nia kondisaun
no situasaun moris, hodi bele loke hanoin foun no dezemvolve a’an ho di’ak liu
tan.
Iha sorin seluk, atividade ne’ebé realiza tiha ona,
nu’udar meiu hodi kria amizade entre estudante FPEB 1o anu to’o Finalista tantu ho Professores sira
hotu. Halao mos atividade ne’ebé relevante ho dezenvolvimentu koñesementu
intelektual, esperitual, kultural, Lideransa, semináriu. Ho aktividade hirak
ne’e nu’udar espasau aprendijagem ne’ebé hamosu liu husi prátika no asaun
iha ambiente eskola nian. Atividade ida
ne’e essensial ba estudantes Sira hotu ne’ebé asesu ba UNTL liu-liu iha
Departamntu FPEB, ne’ebé agora dadaun estuda hela iha departamentu FPEB no
partisipa mos husi Dosentes FPEB hotu
ne’bé sai nu’udar matadalan hodi konsela estudante ba iha atividade refere to’o rohan ho susesu.
I.
OBJEKTIVU
Objektivu
Atividade Selebrasaun Loron Departamentu ba Dala-XIV ne’e mak;
1.
Estudantes no Dosentes sira Valoriza Fundares DFPEB sira
nia luta
2.
Estudante no Dosentes sira hotu Festeza loron
Departamentu FPEB
3.
Atu kapasita estudante hotu nia habilidade prepara ba
futuru Professor ne’ebé mak kreativo no Invotivu
4. Hametin relasaun amizade entre estudante ho estudante
tantu professores sira ne’ebé hamahan
a’an iha departamentu FPEB
5. Kria espasu aprendizagem extra-kurikuler hodi identifika
talentu estudante hotu nian.
6. Kria oportunidade ba estudante Departamentu FPEB hodi aprende kona-ba gestaun organizasaun no
lideransa, hodi hatene no komprende kona ba lalaok servidor nian.
7. Kria espasu hodi tulun estudante Departamentu FPEB nian, atu
bele hatene kona-ba diversidade ambiente paíz nian, no sai estudante ne’ebé
forte hodi bele adapta kualker situasaun
no kondisaun ne’ebé hasoru.
8.
Manifesta koñesementu akádemika iha Fakuldade nia let.
I.
BENEFÍSIU
Husi atividade Selebrasaun Loron Departamentu ba Dala-XIV ninia benefisiu
mak hanesan :
1.
Estudante ho
Dosentes bele servisu hamutuk iha atividade refere hodi kesi relasaun diak
entre parte estudante no Dosente
2.
DFPEB garantia ba
oin estudantes sira hotu iha ona neon nain no responsabilidade ba iha atividade
hotu
3.
DFPEB valoriza no
Dignifika nafatin Fundadores sira nia Luta hodi Loke Departamentu ne’e rasik
4.
Ba estudante, bele
implementa teória ne’ebe hetan husi aulas laran ba iha ensinu Extra-kurrikuler nian.
5.
Estudante bele sai
motivador, dinamizador no fasilitador iha atividade hotu.
6.
Ba estudante foun,
bele hetan maneira ka meius foun sira ne’ebé presija hodi define no halo
planeamentu dezenvolvimentu no hasae konsiensia universitariu hodi solusiona
problema hotu.
7.
Estudante
Departamentu FPEB bele iha relasaun amizade ne’ebé forte hodi halao estudu
ne’ebé tranquilo iha ambiente akadémiku.
8.
Estudante manan esperiénsia aprendizajen ne’ebé iha
valór, liu husi ninia envolvimentu iha atividade extra-kurrikuler. Signifika
katak estudante, direitamente deskobre, formula no planeia prakmátikamente no
interdisiplinár, problema dezemvolvimentu ne’ebé universitaiu hasoru.
II.
REZULTADU
Bazeia ba programa ne’ebé planeadu no realizadu atinji resultadu sira mak
hanesan tuir mai ne’e;
1.
Estudante hotu DFPEB iha ona komprensaun humanu
hodi garante relasaun kooperasaun ida ne’ebé konfianasa iha ambiente eskola
nian.
2.
Estudante sira hatene no konhese prosesu
kooperasaun servisu iha atividade sira hotu.
3.
Estudante sira konsiente ba prosesu ensinu extra-kurrikuler
iha Departamentu nia leet.
4.
Estudante iha konsiensia iha neon nain espíritual
nian no au-tokonfiansa
5.
Estudante hotu iha koñesementu iha lideransa
6.
Estudante iha kapasidade hodi aprende forma autonomia
7.
Estudante iha kapasidade atu aplika koñesementu.
8.
Iha koñesementu atu sai servidor iha Departamentu
ba kualker aktividade
III.
DEZAFIU NO OBSTÁKULU
Durante halao atividade problemas
ne’ebé hasoru mak hanesan:
1. Menus konhesimentu husi parte organizador nune’e membru no Desente balu
ladun kompriende prosesu programa nian.
2. Akomodasaun ladun favoravel, no laiha kapasidade hodi kobre estudante
ne’ebé ho númeru boot.
3. Unidade entre estudante FPEB ladun lao ho diak nune’e prejudika negativu ba
harmonia konvivensia iha terrenu.
4. Estudantes sira hotu laiha konsiensia ba iha meiu-ambente/Limpeza jeral
5. Partisipantes no aprezentadores sira
menus de Konsiensia ba orariu ne’ebé mak Komisaun Organizadora hasai.
6. Estudante hotu la sente atividade Departamentu hanesan ita hotu nian maibe
sente hanesan Assosiasaun mesak nian.
VIII. DISKRISAUN AKTIVIDADE SIRA
a. Aktividade ciêntífika/ Seminariu
Atividade seminináriu halao iha loron sábadu,data 18/07/2019. Iha aktividade ne’e apresenta husi orador 1o
professore Mestre Lourenço Marques
da Silva ho tópiku “O Futuro dos Professores
da Língua Portuguesa no Ensino Básico em Timor-Leste”, no orador 2o
Professor Mestre Paulo Sarmento Pinto ho tópiku “Leitura”.
Iha aktividade refere partisipa ativu husi estudante Departamentu FPEB hodi
explora hanoin no hamosu espasu interaktivu iha sesaun husu no hatan.
Aktividade ida ne’e nu’udar espasu komprendidu ne’ebé provoka estudante hotu
hodi promove pensamentu krítiku. Atividade ne’e mos nu’udar kapasitasaun exktra-kurikuler
ba estudante sira hotu ne’ebé mak asesu
ba Departamento FPEB.
a. Aktividade Arte no Kultura
Aktividade arte no kultura aprsenta husi estudante 10-3o
anu Deparatamento FPEB. Aktividade ida ne’e nu’udar pasu pozitivu ne’ebé halao
hodi eleva kompetênsia talentu estudante sira nian. Intensaun hodi halao
aktividade refere hakarak promove identidade kultura Timor-Leste.
Aktividade arte no kultura nu’udar prátika
dezenvolvimentu talentu estudante sira nian iha aspetu dansa kultural no
moderno, liu husi aktividade ida ne’e, estudante bele kria rasik sira nia grupu
dansa, hodi bele aprsenta iha eventu sira no partisipa iha kompetisaun programa extra-kurikuler ne’ebé
halao tinan-tina iha Fakuldade Edukasaun Arte no Umanidade.
d. Aktividade espíritual
Aktividade espiritual nu’udar agradecimentu ba atividade
Selebrasaun Loron Departamentu ba Dala-XIV no Agradesimentu ba AAED-FPEB
periodu 2019-2020, nune’e aktividade refere importante tebes ba estudante hodi
eleva sira nia dutrina iha ida-idak nia fiar. Prátika aktividade espíritual nu’udar
prinsípiu ne’ebé estudante ida-idak iha hodi valoriza kultura fiar iha Maromak,
Koñesementu, abilidade, kapasidade no Mentalidade laos deit iha Siênsia maibé
promove mos atividade hansean espiritual, Partisipa iha Missa nune’e bele
atinji vida espíritual ne’ebé sai modelu
ba ema seluk iha sociedade.
Akitividade espiritual hirak ne’e nu’udar
manifestasaun sivista estudante FPEB nian, ne’ebé forte iha fiar kristaun
nian. Ho fiar ba Maromak ne’ebé metin
mak estudante hotu fiar ba nia moris no kompetênsia hodi sai nu’udar fini ba
futuru ho grasa no bensaun husi Nai Maromak.
d. Partisipante Atividade Selebrasaun Loron Departamentu ba Dala-XIV
NO
|
NIVEL ESCOLARIDADE
|
TOTAL
PESSOAS
|
1
|
10
Ano
|
44+34+44+40 =
162
|
2
|
20
Ano
|
26+20
= 46
|
3
|
30
Ano
|
39+31+34+34
= 138
|
4
|
40
Ano
|
21+24+4
= 49
|
5
|
Finalistas
|
28+24+26 +4
= 82
|
6
|
Antigos Alunus /alumi
|
2
|
7
|
Tokadores
|
2
|
8
|
AAED
departamento ne’ebé hamahan a’an iha FEAH
|
25
|
9
|
Dosente
departamento FPEB
|
11
|
10
|
Dosentes
partisipantes
|
3
|
TOTAL PARTISIPANTES
|
520 Pessoas
|
d. Kontribuisaun estudanteno Dosentes FPEB ba atividadeLoron Departamentu ba
Dala-XIV.
NO
|
NIVEL
ESCOLARIDADE
|
TOTAL
PESSOAS
|
KONTRIBUISAUN
ORSAMENTU
|
1
|
10
ANO
|
162
|
$ 405.00
|
2
|
20
ANO
|
46
|
$ 115.00
|
3
|
30
ANO
|
138
|
$ 345.00
|
4
|
40
ANO
|
49
|
$ 122.5
|
5
|
FINALISTA
|
82
|
$ 410.00
|
6
|
PROFESSORES
|
11
|
$ 270.00
|
TOTAL
|
$ 1667.50
|
d.
DETALHU
GASTU ORSAMENTU IHA ATIVIDADE SELEBRASAUN LORON DEPARTAMENTU BA DALA-XIV.
No
|
Loron/Fulan/Tinan
|
Seksaun
|
Total orsamentu
|
|||
1
|
Data, 15/07/2019
|
Logistik
|
200.00 $
|
|||
2
|
Data, 17/07/2019
|
Logistik
|
100.00 $
|
|||
Sub Total
|
300.00 $
|
|||||
1
|
Data, 17/07/2019
|
Konsumu
|
550.00 $
|
|||
2
|
Data, 19/07/2019
|
Konsumu
|
150.00 $
|
|||
3
|
Data, 20/07/2019
|
Konsumu
|
1. 00
$
|
|||
Sub total
|
710. 00 $
|
|||||
1
|
Data, 18/07/2019
|
Liturgia
|
80.00 $
|
|||
Sub Total
|
80.00 $
|
|||||
1
|
Data, 21/07/2019
|
Modalidade Grupu
|
180.00 $
|
|||
2
|
Data, 21/07/2019
|
Modalidade Individual
|
90.00 $
|
|||
Suh total
|
270.00 $
|
|||||
1
|
Data, 17/07/2019
|
Seksaun Preparasaun
|
35.00 $
|
|||
2
|
Data, 18/07/2019
|
Seksaun Preparasaun
|
63.00 $
|
|||
3
|
Data, 19/07/2019
|
Seksaun Preparasaun
|
47.00 $
|
|||
4
|
Data, 20/07/2019
|
Seksaun Preparasaun
|
17.50 $
|
|||
Sub Total
|
162.50 $
|
|||||
1
|
Data, 17/07/2019
|
Minuman Pepsi
|
20.00 $
|
|||
Total Gastu
|
1,542.50 $
|
|||||
Balansu Orsamentu
|
130.00 $
|
|||||
Orsamentu Total
|
1672.50
|
|||||
I.
KONKLUZAUN
Iha relatóriu ida ne’e hakerek na’in foti
konkluzaun katak Atividade Selebrasaun Loron Departamentu ba Dala-XIV hanesan, atividade ne’ebé
estabelse hodi manifesta katak FPEB sai nu’udar baze ba desenvolviemtu
edukasaun iha Timor-Leste sei kontribui mos ba vida estudante ne’ebe ho valor
eselensia, kreativididade, inovasaun, lideransa no prontidaun ba desempenho
papel nu’udar futuru Professor.
atividade ne’e previlejiadu ba
estudantes sira hotu ne’ebé asesu mai Universidade Nacional Timor
Lorosa’e, espesífikamente ba Departamento FPEB, nune’e mos programa refere karateriza
extra-kurrikulár ne’ebé loke oportunidade hodi fo biban ba estudante hotu iha
Departamentu FPEB nian. Liu husi aktividade ne’e halibur estudante hotu husi 10
ano to’ofinalista ne’ebé mak la’o hamutuk ho dosenes sira hotu, hodi assosia
estudante sira iha espasu ida atu nune’e bele explora hanoin no esperiensia
sira no sofre hamutuk dezafiu no obstákulu iha ambiente eskola nian, liu husi
prosesu hirak ne’e hametin diak liu tan lasu amizade entre estudante FPEB nian
nune’e ikus mai kontrbui ba konvivensia harmonia iha ambiente akadémika. Aktividade refere sai hanesan pasu pozitivu
ne’ebé estudante implementa hodi aprende atu servi departamentu. Atividade Selebrasaun Loron Departamentu ba Dala-XIV, kria espasau ba
estudante hodi manifesta sira nia talentu, prátika siênsia ne’ebé aprende iha
aula laran, hatudu karaktéristika akadémika nian no habelar Departamento FPEB
nia naran.
Ho ida ne’e, iha implementasaun programa, AAED-FPEB ho
komisaun Organizadora koopera ho parte hotu, servisu ho responsabilidade tomak,
asegura atinjimentu objektivu ho efikas no efisiente. Prosesu hotu ne’ebé
ultrapasa komisaun Organizadora no AAED-FPEB serbisu maka’as hamutuk ho parte dosentes
sira, hodi bele fasilita no responde situasaun estudante hotu nian. rezultadu
husi programa ida ne’e kosege aplika konhesimentu teória ne’ebé aprende iha Departamentu
FPEB ba fila fali ba malu nune’e ikus mai realiza progra ida ne’e to’o rohan
tuir ajenda ne’ebé pleneadu.
II.
REKOMENDASAUN
Husi konkluzaun iha
leten hakerek na’in foti rekomendasaun katak:
1. Husu ba professores
sira hotu atu tau matan ba iha Atividade Dias Natalices nian komesa hahu keta
husik deit mak Diretor Departamentu no Koordenadora Departamentu
2. Husu ba Professores
sira hotu atu partisipa mos iha inkontru primeiru atu nune’e ates programa la’o
desizaun hot-hotu iha forum ona
3.
Atividade Selebrasan
Loron Departamentu ba Dala-XIV ne’ebé
hala’o liu ba ne’e urjente liu tamba ami AAED-FPEB no Komisaun Organizadora
ladun prepara a’an ho di’ak, liu-liu iha parte material no ekipamentus ne’ebé
atu uza durante programa halao, tamba ne’e iha periodu tuir mai komisaun tenke
planeia ho didiak.
4.
Ba estudante hotu
ne’ebé hamahan an iha Departamento FPEB presija fó suporta nafatin hodi promove
diak liu tan aktividae extra-kurikuler hodi eleva konhecimentu téknika
organizador no konhecimentu iha area lideransa.
5.
Ba Universidade
prinsipalmente Departamento FPEB atu bele suporta no koopera diak liu tan hodi
dezenvolve programa ida ne’e atu nune’e iha futuru mai bele ajuda hadia diak
liu tan estudante sira nia obra iha area extra-kurikuler.
6.
Husu ba kolega
estudante sira hotu ne’ebé hola parte iha Departamento FPEB atu bele hatuur
neon badinas hodi servisu makaas liu tan atu nune’e bele iha sustentabilidade
ba programa Atividade loron Departamentu nian.
Dili....Fulan Junllu
2019
Visto Pelo
Acacio
C. Dimentrio Aleixo Tersa da Costa
Presidente Comissão Organizadora Presidente AAED-FPEB
Marcelo
Caetano de Sousa, Posd-Grad
Diretor de Departamento FPEB