Sunday, August 4, 2019

RELATÓRIU PROGRAMA, SEMINARIU, KOMPETISAUN NO SELEBRASAUN LORON DEPARTAMENTU FPEB UNTL




UNIVERSIDADE NACIONAL TIMOR LOROSA’E

     FACULDADE DE EDUCAÇÃO, ARTES E HUMANIDADES
DEPARTAMENTO DE FORMAÇÃO DE PROFESSORES DO ENSINO BÁSICA  ASSOCIAÇÃO ACADÉMICA DE DEPARATAMENTO DE FPEB (AAED-FPEB)





RELATÓRIU PROGRAMA, SEMINARIU, KOMPETISAUN NO  SELEBRASAUN LORON DEPARTAMENTU FPEB   
REALIZA TIHA ONA IHA UNTL, FEAH, LICEU,  DATA 18-20 FULAN JULLU 2019.




I.                    AGRADESIMENTU
              Agradese ba Aman Maromak, tamba ho Aman Maromak nia bensaun  no tulun tomak  hodi ami bele hala’o atividade Selebrasaun ami nia loron Departamentu ida ne’e ba Dala-XIV, iha ami nia resintu FEAH rasik to’o remata no aktividade hotu-hotu lao ho susesu, maske iha terenu ami hasoru obstáklu oi-oin maibe ho grasa ne’ebe boot tebes enkoraja ami atu bele ativa nafatin iha prosesu refere hodi halao to’o rohan.
Atu susesu iha  atividade Selebrasaun loron Departamentu ba Dala-XIV, hetan apoiu no ajuda máximu material, moral, espiritual no orsamento, tan ne’e iha  biban ida ne’e ami la haluha hato’o agradese ba:
1.      Prof. Mestre Marcelo Caetano de Sousa, hanesan Director Académico de Deparatamento FPEB
2.      Prof. Mestra Zelina F. J.Roteiro, hanesan koordenador dos Docentes de Departamento FPEB
3.      Orador 1o Professor Mestre Lourenço Marques da Silva
4.      Orador 2o Professor Mestre Paulo Sarmento Pinto
5.      Jurista Sira hotu
6.      Korpus Dosentes sira hotu iha DFPEB
7.      FEAH ne’ebé mak fó fatin no ajuda materiais Básika sira
8.      Maun no Bin Klass Extensaun DFPEB
9.      Maun no Bin Finalista klasse reguler  DFPEB
10.  Maun no Bin Estagiadu  DFPEB
11.  Estrtura tomak Associação Académica de Departamento de Formação de Professores do Ensino Básico (AAED-FPEB)
12.  Estrutura Komisaun Organisadora atividade Selebrasaun loron Departamentu ba Dala-XIV
13.  Estudante hotu deparatmento FPEB nian husi 10 to’o 30 ano ne’ebé kontribui ho konsiensia tomak ba susesu atividade refere.
14.  Ekipa preparatoriu ne’ebé lidera husi 10 ano turma  A, dedika an tomak hodi servisu ativu no voluntariu hodi kria kondisaun no prepara hahan to’o remata.

Hato’o mos agradese wa’in ba maluk hotu mane no feto ne’ebe durante programa halao tenta motiva malu iha kampu no to’o ikus hetan duni rezultadu ne’ebe la perfeitu maibe bele lao ho kondisaun ne’ebe ami ida-idak iha.




I.                   INTRODUSAUN
Atividade Selebrasaun Loron Departamentu ba Dala-XIV, hala’o tiha ona iha data 18-20 fulan Jullu 2019, UNTL, FEAH. Atividade refere hanesan prosesu karateriza extra-kurrikulár no importante tebes ba estudantes hotu ne’ebé hamahan a’an iha Departamentu FPEB, tamba liu husi programa ida ne’e estudante sira deskobre sira nia kompetênsia rasik nune’e bele atingi kapasidade atu aplika koñesimentu, no kapasidade lideransa. Inisiativa hodi hala’o atividade refere refleta ba tinan Sanulu Resin 14 liu ba Departamentu FPEB mosu i haman a’an iha FAEH nia okos, no mos  Direitu estudante nian ne’ebé hakerek iha Manual Orientasaun Akadémiku Universidade Nacionál Timor Lorosa’e tinan 2015 ne’ebé deskreve iha alinea 1 katak;  Ba kualidade ensinu iha kondisaun igualidade oportunidade ne’ebé efikas no sempre mehi ba nia formasaun Umanu, siêntífika, téknika, kultural, moral no social. Bazeia ba baze legal ne’ebé mensiona, iha tinan ne’e, Associação Académica do Departamento de Formasaun de Professores do Ensino Básico AAED-FPEB, estabelese komisaun Organizadora hodi koordena no prepara kondisaun tomak no ikus mai realiza duni atividade refere to’o remata ho susesu. Iha prosesu implementasaun atividade Selebrasaun Loron Departamentu ba Dala-XIV, estudantes Departamento FPEB hamutuk ho Dosentes  hodi sente direkta saida mak iha ensinu-extra-kurrikuler infrenta iha kampu ho nune’e mos halao aktividade ne’ebe bele  identifika ba problema no halo solusaun ba problema ne’ebé kondiz ho esperiénsia kandidatu professores nian,  atu nune’e iha futuru estudante  sira tenke implementa iha sira nia kondisaun no situasaun moris, hodi bele loke hanoin foun no dezemvolve a’an ho di’ak liu tan.

Iha sorin seluk, atividade ne’ebé realiza tiha ona, nu’udar meiu hodi kria amizade entre estudante FPEB 1o  anu  to’o Finalista tantu ho Professores sira hotu. Halao mos atividade ne’ebé relevante ho dezenvolvimentu koñesementu intelektual, esperitual, kultural, Lideransa, semináriu. Ho aktividade hirak ne’e nu’udar espasau aprendijagem ne’ebé hamosu liu husi prátika no asaun iha  ambiente eskola nian. Atividade ida ne’e essensial ba estudantes Sira hotu ne’ebé asesu ba UNTL liu-liu iha Departamntu FPEB, ne’ebé agora dadaun estuda hela iha departamentu FPEB no partisipa mos husi Dosentes  FPEB hotu ne’bé sai nu’udar matadalan hodi konsela estudante ba iha atividade  refere to’o rohan ho susesu.

I.                   OBJEKTIVU
Objektivu Atividade Selebrasaun Loron Departamentu ba Dala-XIV ne’e mak;
      1.      Estudantes no Dosentes sira Valoriza Fundares DFPEB sira nia luta
      2.      Estudante no Dosentes sira hotu Festeza loron Departamentu FPEB
      3.      Atu kapasita estudante hotu nia habilidade prepara ba futuru Professor ne’ebé mak kreativo                no Invotivu
4.  Hametin relasaun amizade entre estudante ho estudante tantu professores sira  ne’ebé hamahan a’an iha departamentu FPEB
5.  Kria espasu aprendizagem extra-kurikuler hodi identifika talentu estudante hotu nian.
6. Kria oportunidade ba estudante Departamentu FPEB  hodi aprende kona-ba gestaun organizasaun no lideransa, hodi hatene no komprende kona ba lalaok servidor nian.
7. Kria espasu hodi tulun estudante Departamentu FPEB nian, atu bele hatene kona-ba diversidade ambiente paíz nian, no sai estudante ne’ebé forte  hodi bele adapta kualker situasaun no kondisaun ne’ebé hasoru.
8.         Manifesta koñesementu akádemika iha Fakuldade nia let.


I.                   BENEFÍSIU 
Husi atividade Selebrasaun Loron Departamentu ba Dala-XIV ninia benefisiu mak hanesan :
1.      Estudante ho Dosentes bele servisu hamutuk iha atividade refere hodi kesi relasaun diak entre parte estudante no Dosente
2.      DFPEB garantia ba oin estudantes sira hotu iha ona neon nain no responsabilidade ba iha atividade hotu
3.      DFPEB valoriza no Dignifika nafatin Fundadores sira nia Luta hodi Loke Departamentu ne’e rasik
4.         Ba estudante, bele implementa teória ne’ebe hetan husi aulas laran ba iha ensinu Extra-kurrikuler nian.
5.         Estudante bele sai motivador, dinamizador no fasilitador iha atividade hotu.
6.         Ba estudante foun, bele hetan maneira ka meius foun sira ne’ebé presija hodi define no halo planeamentu dezenvolvimentu no hasae konsiensia universitariu hodi solusiona problema hotu.
7.         Estudante Departamentu FPEB bele iha relasaun amizade ne’ebé forte hodi halao estudu ne’ebé tranquilo iha ambiente akadémiku.
8.      Estudante manan esperiénsia aprendizajen ne’ebé iha valór, liu husi ninia envolvimentu iha atividade extra-kurrikuler. Signifika katak estudante, direitamente deskobre, formula no planeia prakmátikamente no interdisiplinár, problema dezemvolvimentu ne’ebé universitaiu hasoru.


II.                REZULTADU
Bazeia ba programa ne’ebé planeadu no realizadu atinji resultadu sira mak hanesan tuir mai ne’e;
1.      Estudante hotu DFPEB iha ona komprensaun humanu hodi garante relasaun kooperasaun ida ne’ebé konfianasa iha ambiente eskola nian.
2.      Estudante sira hatene no konhese prosesu kooperasaun servisu iha atividade sira hotu.
3.      Estudante sira konsiente ba prosesu ensinu extra-kurrikuler iha Departamentu nia leet.
4.      Estudante iha konsiensia iha neon nain espíritual nian no au-tokonfiansa
5.      Estudante hotu iha koñesementu iha lideransa
6.      Estudante iha  kapasidade hodi aprende forma autonomia
7.      Estudante iha kapasidade atu aplika koñesementu.
8.      Iha koñesementu atu sai servidor iha Departamentu ba kualker aktividade

III.             DEZAFIU NO OBSTÁKULU
Durante halao atividade  problemas ne’ebé hasoru mak hanesan:
1.      Menus konhesimentu husi parte organizador nune’e membru no Desente balu ladun kompriende prosesu programa nian.
2.      Akomodasaun ladun favoravel, no laiha kapasidade hodi kobre estudante ne’ebé ho númeru boot.
3.      Unidade entre estudante FPEB ladun lao ho diak nune’e prejudika negativu ba harmonia konvivensia iha terrenu.
4.      Estudantes sira hotu laiha konsiensia ba iha meiu-ambente/Limpeza jeral
5.      Partisipantes no aprezentadores sira  menus de Konsiensia ba orariu ne’ebé mak Komisaun Organizadora hasai.
6.      Estudante hotu la sente atividade Departamentu hanesan ita hotu nian maibe sente hanesan Assosiasaun mesak nian.

VIII.     DISKRISAUN AKTIVIDADE SIRA

 a.    Aktividade ciêntífika/ Seminariu



         Atividade seminináriu halao iha loron sábadu,data 18/07/2019.  Iha aktividade ne’e apresenta husi orador 1o  professore Mestre Lourenço Marques da Silva ho tópiku “O Futuro dos Professores da Língua Portuguesa no Ensino Básico em Timor-Leste”,  no orador 2o Professor Mestre Paulo Sarmento Pinto ho tópiku “Leitura”. Iha aktividade refere partisipa ativu husi estudante Departamentu FPEB hodi explora hanoin no hamosu espasu interaktivu iha sesaun husu no hatan. Aktividade ida ne’e nu’udar espasu komprendidu ne’ebé provoka estudante hotu hodi promove pensamentu krítiku. Atividade ne’e mos nu’udar kapasitasaun exktra-kurikuler ba estudante sira hotu ne’ebé mak  asesu ba Departamento FPEB.


a.    Aktividade Arte no Kultura

 
 Aktividade arte no kultura aprsenta husi estudante 10-3o anu Deparatamento FPEB. Aktividade ida ne’e nu’udar pasu pozitivu ne’ebé halao hodi eleva kompetênsia talentu estudante sira nian. Intensaun hodi halao aktividade refere hakarak promove identidade kultura Timor-Leste.

Aktividade arte no kultura nu’udar prátika dezenvolvimentu talentu estudante sira nian iha aspetu dansa kultural no moderno, liu husi aktividade ida ne’e, estudante bele kria rasik sira nia grupu dansa, hodi bele aprsenta iha eventu sira no partisipa iha  kompetisaun programa extra-kurikuler ne’ebé halao tinan-tina iha Fakuldade Edukasaun Arte no Umanidade.
    

d.   Aktividade espíritual











 Aktividade espiritual nu’udar agradecimentu ba atividade Selebrasaun Loron Departamentu ba Dala-XIV no Agradesimentu ba AAED-FPEB periodu 2019-2020, nune’e aktividade refere importante tebes ba estudante hodi eleva sira nia dutrina iha ida-idak nia fiar. Prátika aktividade espíritual nu’udar prinsípiu ne’ebé estudante ida-idak iha hodi valoriza kultura fiar iha Maromak, Koñesementu, abilidade, kapasidade no Mentalidade laos deit iha Siênsia maibé promove mos atividade hansean espiritual, Partisipa iha Missa nune’e bele atinji vida espíritual ne’ebé sai modelu  ba ema seluk iha sociedade.

         Akitividade espiritual hirak ne’e nu’udar manifestasaun sivista estudante FPEB nian, ne’ebé forte iha fiar kristaun nian.  Ho fiar ba Maromak ne’ebé metin mak estudante hotu fiar ba nia moris no kompetênsia hodi sai nu’udar fini ba futuru ho grasa no bensaun husi Nai Maromak.



d.   Partisipante Atividade Selebrasaun Loron Departamentu ba Dala-XIV



NO

NIVEL ESCOLARIDADE

TOTAL PESSOAS

1

10 Ano

44+34+44+40 =   162

2

20 Ano

26+20             =  46

3

30 Ano
39+31+34+34  =  138

4

40 Ano
21+24+4            = 49
5
Finalistas

28+24+26 +4        = 82

6

 Antigos Alunus /alumi
                  
2

7

Tokadores

2

8

AAED departamento ne’ebé hamahan a’an iha FEAH

25

9

Dosente departamento FPEB

11
10
Dosentes partisipantes

3

                                                   TOTAL PARTISIPANTES

                                            520  Pessoas




 d.   Kontribuisaun estudanteno Dosentes  FPEB ba atividadeLoron Departamentu ba Dala-XIV.



NO

NIVEL ESCOLARIDADE

TOTAL PESSOAS

KONTRIBUISAUN ORSAMENTU


1

10 ANO

162

$ 405.00


2

20 ANO

46

$ 115.00


3

30 ANO

138

$ 345.00
4
40  ANO
49

$ 122.5
5
FINALISTA
82
$ 410.00
6
PROFESSORES
11
$ 270.00                                    
                                                                                       
                                                                               TOTAL                                                                                  

$ 1667.50




                                                                                         
 d.      DETALHU  GASTU ORSAMENTU IHA ATIVIDADE SELEBRASAUN  LORON DEPARTAMENTU BA DALA-XIV.

No
Loron/Fulan/Tinan
Seksaun
Total orsamentu
1
Data, 15/07/2019
Logistik
200.00 $

2
Data, 17/07/2019
Logistik
100.00 $


Sub Total
300.00 $
1
Data, 17/07/2019
Konsumu
550.00 $
2
Data, 19/07/2019
Konsumu
150.00 $
3
Data, 20/07/2019
Konsumu
1.      00 $

Sub total
710. 00 $
1
Data, 18/07/2019
Liturgia
80.00 $

Sub Total
80.00 $
1
Data, 21/07/2019
Modalidade Grupu
180.00 $
2
Data, 21/07/2019
Modalidade Individual
90.00 $

Suh total
270.00 $
1
Data, 17/07/2019
Seksaun Preparasaun
35.00 $
2
Data, 18/07/2019
Seksaun Preparasaun
63.00 $
3
Data, 19/07/2019
Seksaun Preparasaun
47.00 $
4
Data, 20/07/2019
Seksaun Preparasaun
17.50 $

Sub Total
162.50 $
1
Data, 17/07/2019
Minuman Pepsi
20.00 $

Total Gastu
1,542.50 $

Balansu Orsamentu
130.00 $

Orsamentu Total
1672.50



I.                   KONKLUZAUN

Iha relatóriu ida ne’e hakerek na’in foti konkluzaun katak Atividade Selebrasaun Loron Departamentu ba Dala-XIV hanesan, atividade ne’ebé estabelse hodi manifesta katak FPEB sai nu’udar baze ba desenvolviemtu edukasaun iha Timor-Leste sei kontribui mos ba vida estudante ne’ebe ho valor eselensia, kreativididade, inovasaun, lideransa no prontidaun ba desempenho papel nu’udar futuru Professor.
atividade ne’e previlejiadu ba estudantes  sira hotu  ne’ebé asesu mai Universidade Nacional Timor Lorosa’e, espesífikamente ba Departamento FPEB, nune’e mos programa refere karateriza extra-kurrikulár ne’ebé loke oportunidade hodi fo biban ba estudante hotu iha Departamentu FPEB nian. Liu husi aktividade ne’e halibur estudante hotu husi 10 ano to’ofinalista ne’ebé mak la’o hamutuk ho dosenes sira hotu, hodi assosia estudante sira iha espasu ida atu nune’e bele explora hanoin no esperiensia sira no sofre hamutuk dezafiu no obstákulu iha ambiente eskola nian, liu husi prosesu hirak ne’e hametin diak liu tan lasu amizade entre estudante FPEB nian nune’e ikus mai kontrbui ba konvivensia harmonia iha ambiente akadémika.  Aktividade refere sai hanesan pasu pozitivu ne’ebé estudante implementa hodi aprende atu servi departamentu. Atividade Selebrasaun Loron Departamentu ba Dala-XIV, kria espasau ba estudante hodi manifesta sira nia talentu, prátika siênsia ne’ebé aprende iha aula laran, hatudu karaktéristika akadémika nian no habelar Departamento FPEB nia naran.
Ho ida ne’e, iha implementasaun programa, AAED-FPEB ho komisaun Organizadora koopera ho parte hotu, servisu ho responsabilidade tomak, asegura atinjimentu objektivu ho efikas no efisiente. Prosesu hotu ne’ebé ultrapasa komisaun Organizadora no AAED-FPEB serbisu maka’as hamutuk ho parte dosentes sira, hodi bele fasilita no responde situasaun estudante hotu nian. rezultadu husi programa ida ne’e kosege aplika konhesimentu teória ne’ebé aprende iha Departamentu FPEB ba fila fali ba malu nune’e ikus mai realiza progra ida ne’e to’o rohan tuir ajenda ne’ebé pleneadu.


II.                REKOMENDASAUN
Husi konkluzaun iha leten hakerek na’in foti rekomendasaun katak:
1.      Husu ba professores sira hotu atu tau matan ba iha Atividade Dias Natalices nian komesa hahu keta husik deit mak Diretor Departamentu no Koordenadora Departamentu
2.      Husu ba Professores sira hotu atu partisipa mos iha inkontru primeiru atu nune’e ates programa la’o desizaun hot-hotu iha forum ona
3.      Atividade Selebrasan Loron Departamentu ba Dala-XIV  ne’ebé hala’o liu ba ne’e urjente liu tamba ami AAED-FPEB no Komisaun Organizadora ladun prepara a’an ho di’ak, liu-liu iha parte material no ekipamentus ne’ebé atu uza durante programa halao, tamba ne’e iha periodu tuir mai komisaun tenke planeia ho didiak.
4.      Ba estudante hotu ne’ebé hamahan an iha Departamento FPEB presija fó suporta nafatin hodi promove diak liu tan aktividae extra-kurikuler hodi eleva konhecimentu téknika organizador no konhecimentu iha area lideransa.
5.      Ba Universidade prinsipalmente Departamento FPEB atu bele suporta no koopera diak liu tan hodi dezenvolve programa ida ne’e atu nune’e iha futuru mai bele ajuda hadia diak liu tan estudante sira nia obra iha area extra-kurikuler.
6.      Husu ba kolega estudante sira hotu ne’ebé hola parte iha Departamento FPEB atu bele hatuur neon badinas hodi servisu makaas liu tan atu nune’e bele iha sustentabilidade ba programa Atividade loron Departamentu nian.    
                                                                                                                                                                               
                                                                                                                                                                                               


                                                                                                                                                Dili....Fulan Junllu 2019


Visto Pelo

 

            Acacio C. Dimentrio                                                                                                                         Aleixo Tersa da Costa
Presidente Comissão Organizadora                                                                                                                Presidente AAED-FPEB
 

 Marcelo Caetano de Sousa, Posd-Grad
                                              Diretor  de Departamento FPEB